Buğday tripsi kışı döllenmiş dişi halinde ağaç ve bağ ka*buklarının altlarında, yere dökülmüş yaprakların altın*da ve benzeri yerlerde ge*çirir. Yerine ve yıllara göre mart sonu veya nisan başın*dan itibaren dişiler, kışlak yerlerini terkederek buğday*gillere gelir ve bitkilerin körpe aksamında, Özellikle yaprak ve yaprak saplarında, beslenmeye başlar. Daha sonra yaprak saplarının iç kısımlarına yumurtalarını bırakır. Bu dönemde dişiler bitkilerde devamlı yer değiştirerek daima bitkilerin en körpe yerlerini seçerler.
Başaklar çıkmaya başladıktan sonra da, dişiler yumurtalarını başakta kavuzların iç kısımları ile dişi üreme organına ve başakdaki bitki dokularının oluk gibi kısımları arasına bırakır. Bir dişi ortalama 25 yumurta bırakır.Yumurtalar 2-3 günde açılır. Çıkan larvalar başağın gelişme durumuna göre sap, kavuz, yumurtalık veya tanede beslenmelerini sürdürür. Larva dönemi 30-40 gün sürer. Prepupa ve pupa dönemleri kavuzlar altında veya başaklar arasında olur. Erkekler takriben haziran ayında çıkarlar. Bunlar çiftleştikten kısa bir süre sonra ölür. Çiftleşmiş dişiler ise temmuz ayından itibaren kışlak yerlerine çekilmeye başlar. Bu yaşam şekli yurdumuzda soğuk ve serin yerlerde görülür. Uygun koşullarda 2-3 döl verebilir. Dişiler kışlak yerlerine toplu halde çekilirler.
Dikenli buğday tripsi [Haplothrips aculeatus Fabricius (Phloeothripidae)]:
Erginlerde vücut siyahımsı kahverenkte, kanatlar ve vücut kılları saydamdır. Vücut uzunluğu 1.5-1.7 mm'dir. Erkekler dişilerden biraz daha küçük boydadır. İkinci dönem larvaları kırmızı renktedir. Bu tür ile Buğday tripsi birbirlerine çok benzer, ancak pronotum'un arka kenarında bulunan tüylerin uçları bu türde sivri olmasına karşın Buğday tripsi'nde küttür.
Ergin dışı ve erkekler kışı muhtelif yerlerde geçirir. Baharda sıcaklık 20°C'ye ulaştığında kış*lak yerlerinden çıkan er*ginler ekinlere gelerek önce yaprak kılıfları ara*sına yerleşir. Dişiler çift*leştikten sonra yumurta*larını bitki yüzeyine, başaklanma döneminde başağın farklı kısımlarına olmak üzere tek tek ve hayatı boyunca 50-60 kadar yumurta bırakır. Çoğalma bazen eşeysiz de olabilir. Bu takdirde döllemsiz yumurtalardan yalnızca erkekler meydana gelir. Yurdumuzda yılda 1-2 nesil verir. Uygun koşullarda daha fazla döl verebilir.
Ekin tripsi [Limothrips cerealium Halid.(Thripidae)]:
Erginlerde vücut, kanatlar ve bacaklar koyu kahverengi, tarsuslar ise sarımsı renktedir. Başın uzunluğu, genişliğinden belirgin şe*kilde fazla olup, öne gittikçe daralır. Pro-toraks uzunluğundan daha geniştir (Şekil 28). Antenleri 8 segmentli, kahverenginde, fakat 3. segment diğerlerinden daha açık renktedir. 3. segmentin uzunluğu genişli*ğinden iki kat daha fazla ve uç yan tarafında dışa doğru hafif genişlemiştir. Vücut uzun*luğu 1.3-2.0 mm'dir. Erkekler ortalama 0.9 mm boyunda olup, kanatsızdır. Larvaları bal sarısı renkte ve bacakları siyahtır.
Ekin tripsi kışı döllenmiş dişiler halinde ağaç kabuklan altında, çit veya çalıların diplerinde geçirir. Erkekler çiftleştikten sonra Ölür. Dişiler ilkbaharda mayıs başından sonuna kadar olan bir dönemde kışlak yerlerinden çıkarak ekin tarlalarına gelir ve genç bitkilerin özellikle yaprak kılıflarına geçerek yumurtalarını bitki dokuları içine koyar. Bir dişi günde 3-6 yumurta olmak üzere hayatı boyunca 80-90 kadar yumurta bırakır. Yumurta bırakma süresi 2-4 haftadır. Yumurtalar 20°C'de ortalama 5 günde açılır. Yumurtadan çıkan larvalar Önceleri yaprak kılıfları arasında beslenir. Başaklanma döneminde başaklara geçerek kavuzlar arasına yerleşir. Toplam larva süresi 20°C*de 2 hafta kadar sürer. Yumurtadan ergin oluncaya kadar geçen süre 3-4 haftadır. Yurdumuzda yerine göre yılda 1-3 döl verir. Yazın ekinler kurumaya başlarken, yeşil haldeki diğer buğdaygillere toplu halde göç ederler. Genellikle yoğun göç, serin ve yağışlı bir havadan sonra sıcak ve güneşli havaların takip ettiği günlerde meydana gelir.
Çayır tripsi {Aptinothrips rufııs (Haliday) (Thripidae)l:
Vücut sarı veya esmerimsi sarı renktedir. Antenleri 6 seg-mentli, son segmenti uzun ve konik şekildedir. Erginleri kanatsızdır. Vücut uzunluğu 1.1-1.5 mm'dir. Erkekler dişiye göre daha küçük boyda olup doğada az rastlanır.
Çayır tripsi eşeysiz olarak çoğalır. Kışı muhtelif yerlerde ergin halde geçirir. Uygun yerlerde bütün yıl boyunca çoğalmasına devam ederek birçok nesil verir.
Tahıl tripsi [Frankliniella tenuicornis (Uzel) (Thripidae)]
Genel görünümü ve rengi Ekin tripsine benzer. Erginlerde antenler 8 segmentli olup silindir şeklinde, ilk iki ile son dört segment siyahımsı, 3. ve 4. segmentler açık sarı renktedir. Baş, gözler önünde kuvvetli şekilde çıkıntı yapmıştır. Protoraksın ön kenarında 2 çift kıl bulunur. Bunlar dıştakilere oranla daha küçük boydadır. Büyük ve küçük kanat formları vardır. Vücut uzunluğu 1.3-1.6 mm'dir.
Kışı ergin halde geçiren bu türün biyolojisi yurdumuzda bilinmemektedir.
Yaşayış :
Kışlık ve yazlık hububatta zarar yapan tripsler hububat henüz sapa kalkma döneminde iken bitkilerin yaprak ve saplarında beslenir. Beslenme sonucu beyazımsı veya gümüşi lekeler meydana gelir. Ancak, bu dönemde zarar güç farkedilir ve bitkiler büyüme döneminde olduğu için fazla etkilenmezler. Başaklar meydana çıktıktan sonra yaprak kılıflarının arasında bulunan dişiler başaklara geçerek yumurtalarını bırakırlar. Bunlardan meydana gelen larvalar ve mevcut erginler, başaklar çiçekte iken veya daha önce oralarda beslenerek çiçeklerin kısır olmalarına sebep olarak tane bağlamalarına engel olurlar. Tane teşekkül ettikten sonra da beslenmelerini sürdürerek zarar yaparlar. Süt olumu dönemindeki tanelerde beslenmeleri sonucunda tanelerde buruşma ve çeşitli deformasyonlara sebep olurlar. Tane teşekkülü esnasında larvalar tane ile kavuz arasına geçerler ve özellikle tane yarığı arasına yerleşerek beslenmeye devam ederler. Beslenilen yerler daha sonra koyu esmer lekeler halinde belirir. Zarar görmüş taneler nitelik ve nicelik bakımından olumsuz yönde etkilenir ve bu tanelerden yapılan unlar değerlerini büyük ölçüde yitirir. Aynı zamanda çimlenme yeteneğini de olumsuz yönde etkiler. Ayrıca, tanenin tahrip edilen dokularında saprofit mantarlar ve bakteriler yerleşerek zarar daha da artabilir. Erkenci buğday çeşitleri zararlıdan daha az etkilenmektedir. Fosfor oranı yüksek topraklarda hububattaki zararı artmaktadır.
Kültürel Önlemler :
Hasattan sonra tarla sürülür ve tarla içindeki yabancı otlar ile mücadele edilmelidir.
Zararlıya karşı doğrudan bir biyolojik mücadele yöntemi uygulanmamaktadır. Ancak, yaygın olarak bulunan yararlılar, zararlının popülasyonunu yüksek oranda etkileyebilmektedir.
Kimyasal Mücadele :
Trips ve doğal düşmanların yoğunluklarına ilişkin yapılan sürvey sonuçları dikkate alınarak, ilgili araştırma enstitüleri ile Tarım İl Müdürlüklerinin işbirliği çerçevesinde mücadele yapılıp yapılmamasına karar verilir.
Konuyu düzenle/Sil
Sign up here with your email
ConversionConversion EmoticonEmoticon