BANKET YABANCIOTLARI

Banket yabancıotları, sulama ve drenaj sistemleri şev ve banketlerinde gelişen kara yabancıotlarıdır.

1 .SORUN OLAN YABANClOTLAR

1. 1 Bir Yıllık Geniş Yapraklı Yabancıotlar

Bilimsel Adı	Türkçe Adı	Familvası
Adonis flammea Jacq.	Kandamlası	Ranunculaceae
Amaranthus spp.	Horozibiği	Amaranthaceae
Capsetla bursa-pastoris Medik.	Çobançantası	Cruciferae
Centaurea cyanus L.	Gökbaş	Compositae
Clıenopodium albüm L.	Sirken	Chenopodiaceae
Erodium cicutarium (L.)L'Herit.	Dön baba	Geraniaceae
Galium spp.	Yoğurtotu	Rubiaceae
Papaver rhoeas L.	Gelincik	Papaveraceae
Ranunculus an-ensis L.	Tarla düğünçiçeği	Ranunculaceae
Silybum marianum (L.)Gaertner	Meryem dikeni	Compositae
Sinapis ar\-ensis L.	Yabani hardal	Cruciferae
Tribulus terrestris L.	Demir dikeni	Zygophyllaceae
Turgenia laiifolia (L.)Hoffm.	Pıtrak	Umbelliferae
Xanthium strumahum L.	Domuz pıtrağı	Compositae
1.2. İki Yıllık Geniş Yapraklı Yabancı Otlar
Anthemis spp.	Papatya	Compositae
Carduus nutans L.	Eğikbaşh kangal	Compositae
Daucus carota L.	Yabani havuç	Umbelliferae
Echium spp.	Engerek otu	Boraginaceae
Malva sylvestris L.	Yabani ebegümeci	Malvaceae
Onopordum acanthium L.	Adi eşekdiken	Compositae
Verbascum spp.	Sığırkuyruğu	Scrophulariaceae
1.3. Çok Yıllık Geniş Yapraklı Yabancı otlar
Acroptilon repens (L.) DC	Kekre	Compositae
Cirsium arvense (L.) Scop.	Köygöçüren	Compositae
Euphorbia spp.	Sütleğen	Euphorbiaceae
Rume.r spp.	Labada	Polygonaceae
Solanum dulcamara L.	Odunsu köpeküzümü	Solanaceae
Urticae dioicca L.	Büyük ısırgan	Urticaceae

Sulama ve drenaj sistemleri şev ve banketlerinde yukarıda belirtilen genişyapraklı yabancıotlar dışında bir ya da çokyıllık dar yapraklı yabancıotlarla, odunsu bitkilerin gelişmesi de söz konusudur.Başta Kamış (Phragmites austrialis) olmak üzere şev ve banketlerde gelişebilecek daryapraklı yabancıotlarla savaşım için "Suüstü Yabancıotları Zirai Mücadele Teknik Talimatı" odunsu bitkiler için de "Odunsu Bitkilerle Zirai Mücadele Teknik Talimatı" ndan yararlanılmalıdır.

2. YAŞAYIŞLARI

2.1 . Bir Yıllık Yabancıotlar

Bir yılda gelişen, çiçek açarak tohum oluşturan ve daha sonra kuruyarak ölenyabancıotlardır.

Tohumla çoğalırlar. Tohumları uygun olmayan koşullarda da toprakta uzun süre canlılıklarını koruyabilir. Sonbaharda çimlenen türleri varsa da, genellikle ilkbaharda çimlenirler.

2.2. İki Yıllık Yabancıotlar

Yaşamlarını iki yılda tamamlayan yabancıotlardır. Birinci yıl kök ve yaprakları gelişerek (vegetatif gelişme) toprak üstünde rozet biçiminde kalırlar. İkinci yıl çiçek ve tohum oluşturarak (generatif gelişme) yaşamlarını tamamlarlar. Tohumla ya da çeşitli bitki organları aracılığı ile çoğalırlar.

2.3. Çok Yıllık Yabancıotlar

Üç ya da daha çok yıl yaşayan yabancıotlardır. Tohum, toprakaltı ve sürünücü gövde parçaları, yumru ve soğan gibi organları ile çoğalırlar. Yılın uygun olmayan dönemlerinde yapraklarını döker, toprakaltı bölümleri ile canlılıklarını sürdürürler. Uygun koşullarda gelişip, yaprak, çiçek ve tohum oluştururlar.

3 . ZARAR ŞEKLİ VE EKONOMİK öNEMİ

Banket yabancıotlarını da kapsamak üzere, kara yabancıotlarının oluşturduğu sorunlar aşağıda özetlenmiştir.

- Kara yabancıotlarının geliştiği şev ve banketlerde bakım işleri aksar. Hayvansal zararlıların neden olduğu zararlar ve su kaçaklarının yerlerinin belirlenmesi güçleşir.

- Kuruyan yabancıotlar kanal suyuna düşerek çeşitli sanat yapılarının (ızgara, sifon, çek vb.) tıkanmasına, taşrnalara ve sulamanın aksamasına yol açar.

- Kuruyan yabancıotlar yangına neden olur ve özellikle depo çevrelerinde tehlike yaratır.

- özellikle derin köklü odunsu bitkiler, kanallarda su kayıplarına, kaçaklara ve kanal kaplamalarının bozulmasına yol açar.

- Erozyonu önlemek amacı ile yapılan bitkisel kaplamanın gelişmesini engellerler.

- Tohumların rüzgar ve özellikle su aracılığı ile taşınması sonucunda, tarımsal alanların bulaşmasına yol açarlar.

- Kültür bitkilerinde zararlı olan, bir çok hastalık etmeni ve böcekler için beslenme, üreme ve sığınma ortamı yaratarak, bulaşma kaynakları oluştururlar.

4 . YAYILIŞ ALANLARI

Kara yabancıotları ülkemizdeki tüm sulama ve taşkın tesisleri ile, park ve rekreasyon alanlarında yaygındır. Ancak Dsİ tesislerindeki yayılış alanları ve türleri ayrıntılı olarak saptanmamıştır.

5. SORUNLARIN SAPTANMASI

Dsİ tesislerindeki banket yabancıotları sorunları, "DSİ Tesislerinde Sorun Yaratan Zararlılarla Savaşım Yönergesi" nin "Tesislerin İncelenmesi" (Sorunların Saptanması) bölümündeki ilkelere göre saptanır.

6 . MÜCADELESİ

6.1 Kültürel önlemler

6.1.1 Rekabetten Yararlanma

Belirli bir alanda gelişen bitkiler ışık, toprak nemi, topraktaki besin maddeleri, karbondioksit, yaşama yeri ve bitkilerle ortak yaşayan canlılar gibi istekleri açısından, birbirleriyle rekabet durumundadır. Bitkiler arasındaki rekabetten yararlanarak, banketlerdeki genişyapraklı yabancıotlarla savaşım yapılabilir.

Şev ve banketlerin çekişme gücü yüksek çokyıllık daryapraklı bitkilerle (Agropyron etongatum, Festuca elatior, Cynodon dactylon ) kaplanması, genişyapraklı yabancıotların gelişmesini önemli ölçüde engellemektedir.

Kanal şev ve banketlerinde gerçekleştirilen 2,4-D amin uygulamaları da, kaplama yapılmış alanlardaki çokyıllık daryapraklı bitkilerin çekişme gücünü artırmakta; kaplama yapılmamış alanlarda ise özellikle başta ayrık (Cynodon dactylon ) olmak üzere, bu bitkilerin gelişmesine yardımcı olmaktadır.

6.1.2. Otlatma

Şevleri düzgün, eğimi fazla olmayan ve denetim olanakları yeterli olan sulama ve taşkın koruma tesislerinde başarı ile uygulanabilen bir yöntemdir. Otlatmada başta koyun olmak üzere, hemen bütün evcil hayvanlar kullanılabilmektedir. Düzenli bir otlatma ile, daryapraklı bitkilerin şevlerde bitkisel bir örtü oluşturması ve genişyapraklı yabancıotların gelişmesinin önlenmesi sağlanabilmektedir.

Ancak otlatmanın, denetimli yapılması ve özellikle bitkisel kaplama yapılmış alanlarda, örtünün bozulmasını önleyici önlemlerin alınması gerekmektedir.

6.2 . Fiziksel ve Mekaniksel Mücadele

Kara yabancıotlarımı karşı uygulanabilecek başlıca fıziksel ve mekaniksel savaşım yöntemleri;el ile toplama,kazma,çapalama, sürme, biçme, yakma ve gölgeleme olarak özetlenebilir. Bu yöntemlerden el ile toplama, çapalama, kazma ve gölgeleme genellikle park ve rekreasyon alanlarında ve sınırlı genişliklerde uygulanabilmektedir. Sürme ise özelIikle kavak yetiştirilen alanlarda uygulanan bir yöntemdir. Şev ve banketlerde uygulanabilecek yöntemler aşağıda özetlenmiştir.

6.2.1. Biçme

Çeşitli biçme aletleri kullanılarak, şev ve banketlerdeki otsu yabancıotlara karşı mekaniksel savaşım yapılabilmektedir. Ülkemiz koşullarında, çayır biçme makinaları özellikle kanal şevine göre eğimi ayarlanabilenleri, başarı ile kuIlanılabilir. Biçme aletlerinin çeşitli iş makinalarına takılabilen tipleri de bulunmaktadır. Biçmenin etkili olabilmesi için; uygulamanın yabancıotların tohumlarının oluşmadığı, kök ve toprakaltı gövdelerindeki besin maddeleri birikiminin en düşük düzeyde bulunduğu, çiçeklenme öncesi dönemlerde yapılması gerekir.

Biçme, yabancıotları iki biçimde etkilemektedir. Zamanında yapılan biçmelerle tohum oluşumu önlenmekte. yinelenen biçmeler sonucunda, çok yıllık yabancıotların kök ve toprakaltı gövdelerinde biriken besinler tüketilerek, gelişmeleri sınırlanmaktadır.

6.2.2.Yakma

Sulama ve taşkın koruma tesislerinde yabancıotlara karşı yakma yöntemiyle savaşım, iki ayrı dönemde ve başlıca iki amaçla yapılmaktadır.

Bunlardan ilki, yabancıotların gelişmelerini sürdürdükleri, henüz çiçek açıp, tohum oluşturmadıkları ve yeşil durumda bulundukları dönemde yapılmaktadır. Bu dönemde yapılan uygulama ile,sistemlerde yabancıot sorunları çözümlenmektedir. Yakma işlemi, bitki hücrelerinin zarar görmesine ve sonunda bitkinin ölmesine neden olmaktadır. Bitkilerin tür ve gelişme dönemlerine bağlı olarak etkilendikleri sıcaklıklar farklı olduğundan,yakma işleminde, değişik sıcaklıklar kullanılabilmektedir.

Yakma yönteminin diğer bir amacı tohum oluşturmuş ve kurumuş yabancıotların, yok edilmesi ve yayılışlarının engeIlenmesidir.

Yakma işlemi,bu işlem için geliştirilmiş özel yakma aletleri ya da daha sınırlı alanlarda, atomizörlere takılan alev başlıkları ile yapılabilmektedir. Yakma yönteminde yakıt olarak fuel - oil ya da sıvılaştırılmış petrol gazları (LP) kuIlanılmaktadır.

Yakma işlemi, etki düzeyi sınırlı, yinelenmesi gerekli ve bu nedenle uygulanması pahalı bir yöntemdir.

6.3. Kimyasal Mücadele

6.3.1. ilaçlama Zamanının Tespiti

Geniş yapraklı banket yabancıotlarına ilaç uygulamaları, yabancıotların hızla büyüyüp geliştikleri ve genç oldukları erken gelişme dönemlerinde yapılır. Yabancıotların 3-4 yapraklı oldukları geç sonbahar ya da erken ilkbahar ayları, ilaçlama için uygun zamanlardır. Uygulamaların çiçek tomurcuklarının oluşumu ve erken çiçeklenme dönemine kadar bitirilmesi gerekir.

Çevredeki kültür bitkileri de, uygulama zamanının belirlenmesinde etkilidir.Tahıl tarımının yaygın olduğu alanlarda ilaçlamalarının bu bitkilerin kardeşlenme dönemlerinin tamamlanması ile sapakalkma dönemleri arasında; ilaca çok duyarlı pamuk, sebze ve tütün yetiştirilen alanlarda, bu bitkilerin ekim-dikimlerinden önce ya da hasatlarından sonra; meyve ve bağ alanlarında ise gözlerin uyanmasından önce yapılması gerekir.

Bir yılda genellikle i ilaçlama yeterlidir. Ancak yabancıot türlerinin çimlenme dönemleri arasındaki farklılıklar ve bazı yabancıot türlerinin ilaca duyarlılıklarının farklı olması yüzünden, 2. ilaçlama gerekebilir.

6.3.2. Kullanılacak ilaçlar ve Dozları

Bakınız (Kullanılan etkili madde)

6.3.3 . ilaçlama Tekniği

2,4-D' nin banket yabancıotlarına karşı önerilen dimethylamin tuzları, yapraklar ve kökler aracılığıyla bitki bünyesine alınan, taşınım etkili ilaçlardır. ilaçlar su ile karıştırılarak, yabancıotların topraküstü bölümlerine püskürtülmelidir. Püskürtme kollu püskürtücülerle yapılan ilaçlamalarda, dekara genellikle 40-60 litre su kullanılır. Su miktarı, yabancıot yoğunluğu ve boylarına bağlı olarak 100 litreye kadar arttırılabilir.

Püskürtme tabancası kullanılarak yapılan uygulamalarda, %0.3'lük ilaçlı su hazırlanarak püskürtme yapılır.

Uygulanması önerilen dozlardan; düşük dozlar, erken gelişme dönemleri ile biryıllık genişyapraklı yabancıotların yaygın olduğu alanlarda; yüksek dozlar geç gelişme dönemleri ile çokyıllık yabancıotların yaygın olduğu alanlarda kullanılmalıdır.

ilaç kaçaklarının önlenebilmesi için; püskürtme kolu ilaçlanacak yüzeye mümkün olduğu kadar yakın ayarlanmalı, ilaçlamalar düşük basınçla ve yelpaze tipli memelerle yapılmalı, uygulamalar sırasında hava rüzgarsız olmalı, rüzgar çıktığında ilaçlamaya ara verilmeli, pamuk, bağ, sebze, fasulye, domates vb. gibi duyarlı bitkilerin bulunduğu alanlarda, ilaçlama zamanları doğru seçilmelidir. Uygulamalar hava sıcaklığının 8-25C arasında olduğu dönemlerde yapılmalıdır.

2,4-D amin bileşimli ilaç uygulamalarından sonra, 6 saat içinde yağış düşmesi durumunda ilaçlanma yinelenmelidir.

Bitkisel kaplama yapılmış alanlarda, başta Kamış (Phragmites austrialis) olmak üzere, daryapraklı yabancıot sorunları varsa ya da var olan yabancıotların savaşımı için uygulanacak ilaç (örneğin glyphosate), bitkisel kaplamaya zarar verecekse, bu durumda ilaç uygulamalarının, sürtme yöntemi ile yapan özel aletlerle (fitilli ve fırçalı) yapılması, kaplamaların zarar görmesi açısından uygun görülmektedir.

6.3.4. Uygulama ile ilgili Yasaklama ve Kısıtlamalar

2,4-D amin tuzları ışıktan ve sıcaklıktan önemli ölçüde etkilenmediğinden uygulama yerinde kalma süreleri uzundur. 2,4-D amin tuzları uygulandıkları alanlardaki topraklarda, mikroorganizma etkinliği sonucu parçalanır ve etkililiklerini kaybederler. Ilık ve nemli topraklarda genellikle 1-4 haftada etkisiz duruma geçerler.

ilacın su bulunan sulama kanallarında uygulanması, ilaçlanmış alanlarda 7 gün süre ile süt hayvanlarının otlatılmaması, ilaçlı sularda balık avlanmaması gerekir.